29 بهمن ماه 1356 آغاز انقلاب از تبریز گرامی باد

در بررسي مسير حوادث منجر به پيروزي انقلاب اسلامي، قيام ۲۹ بهمن تبريز اولين حلقۀ زنجيره اي بود كه قيام ۱۹ دي قم را به قیام­های پی در پی ایران زمین متصل نمود.
  با صلاحديد آيت الله قاضي طباطبايي تصميم بر اين شد، در­ بزرگداشت چهلمين روز شهداي ۱۹ دي  شهر قم ، مجلس بزرگداشتی در تبريز برگزار شود.لذا به همين مناسب، جمعه ۲۸ بهمن ماه ۱۳۵۶ اعلاميه اي با عنوان دعوت مردم به برگزاري مراسم چهلم شهداي قم در مسجد قزل لي و در  سطح شهر پخش شد، اين اعلاميه به امضاي ۱۱ تن از علما و روحانيون از جمله آيت الله قاضي طباطبايي، آيت الله غروي، آيت الله قزلجه اي، آيت الله انگجی و ... رسيده بود.  یکی دیگر از پيش زمينه هاي اين قيام را مي توان در مسجد شعبان تبريز كه در آن زمان به پايگاه انقلابيون تبديل شده بود، جستجو كرد.

آغاز درگيري:
  ساعت ۹ صبح روز بهمن ۵۶، مردم جهت شركت در مراسم اربعين در مقابل مسجد قزل لي تجمع كردند و منتظر شروع مراسم بودند، در اين حال، حق شناس، رئيس كلانتري ناحيه شش تبريز دستور داد كه در مسجد را ببندند، وقتی دوباره مراجعه كرده بود ديده بود همچنان مردم در حال رفت و آمدند. اين بار با لحن اهانت آميزي گفت؛ مگر من نگفته بودم درِ اين طويله را ببنديد! مردم كه تاب تحمل اهانت به مسجد را نداشتند، حركت او را بي جواب نگذاشتند. جواني از بين مردم بلند شد و به جسارت رئيس كلانتري پاسخ  داد. همهمه و سر و صدا در بين مردم بلند شد و مردم به حركت در آمدند. در اين هنگام، نيروهاي شهرباني شروع به تيراندازي  كردند، محمد تجلايي، اولين شهيدي كه در آن روز به­ دست سرگرد حق  شناس به شهادت  رسید. به دنبال اين جريانات، مردم به خروش آمده و جنازه شهيد تجلايي را بالاي دست گرفته و تظاهرات گسترده اي را آغاز کردند. حركت مردم به سمت مركز شهر آغاز شد و جوانان پرشور و انقلابي با آتش زدن سينماها و مشروب فروشي ها و مقر حزب رستاخيز و بانك صادرات (كه در اختيار بهائي ها بوده) خشم خود را نسبت به رژيم بروز داده و با شعار «مرگ بر شاه» و «درود بر خميني»[۶] خط قرمزها را شكستند. تمام شهر دست به تظاهرات زد و نيروهاي شهرباني تاب و توان هيچ گونه مقابله­اي را نداشتند. مردم تا مدتي كنترل شهر را از دست مأموران رژيم خارج كردند. حوالي ظهر به دستور "آزموده"؛ استاندار آذربايجان، ارتش وارد عمل شد و با كاميون هاي پر از سرباز و تانك هاي خود صحنه اي خونين به وجود آورد و ده ها نفر را به شهادت رساند و صدها نفر را زخمي نمودند.

عکس انتهای فردوسی شمالی - نزدیک گرجیلر - جنب مسجد قزلّلی ( 29 بهمن 1356 )

آمار شهدا و مجرومين:
  در برخي منابع رسمي رژيم، از جمله روزنامه كيهان و روزنامه رستاخيز، تعداد شهدا را ۶ تا ۹ مورد ذكر كرده بودند. بعضي منابع نيز با توجه به ابعاد و وسعت قيام و كشتاري كه نيروهاي امنيتي و مأموران ساواك به راه انداخته بودند، اعتقاد داشتند كه اين تعداد بالغ بر ۵۶۰ نفر مي باشد. همچنين اعلاميه اي كه از سوي «اتحاديه انجمن هاي اسلامي دانشجويان اروپا» در نهم اسفندماه ۱۳۵۷ منتشر شد، تعداد شهدا را ۴۰۰ نفر ذكر كرده بودند.
  اكثر منابع، تعداد مجرومان حادثه را ۱۲۵ نفر ذكر كرده اند و گفته شده كه در بيمارستان پهلوي» ۸۷ زخمي بستري شده بودند. البته بسیاري از مردم از ترس اين­كه مجروحانشان به دست ساواك بيفتد، از انتقال آنان به بيمارستان خودداري كرده بودند.
در مورد تعداد دستگير شدگان آمار و ارقامي بين ۵۰۴ تا ۶۰۸ نفر ذكر شده است.

قيام ۲۹ بهمن سال ۱۳۵۶، تبريز، يكي از نقاط عطف انقلاب محسوب مي شود، در كتب گوناگوني كه پيرامون ريشه هاي انقلاب اسلامي نوشته شده ، قيام تبريز به عنوان يكي از ريشه هاي اساسي انقلاب اسلامي ايران ذكر شده است؛ چون باعث شیوع سنت «چهلم ها» در كشور شد و قيام مردمي را از شهري به شهر ديگر سرايت داد و به ترتيب يزدي ها، شيرازي ها، جهرمي ها، كازروني ها و نهايتاً همه ايران به­پا خاستند.این قيام يك ماهيت اسلامي و مذهبي داشت؛ چرا كه خاستگاه آن مسجد بود و ديدگاهش را از مراجع و علما وام گرفته بود. رهبر بزرگوار انقلاب اسلامي، حضرت آيت الله خامنه اي در سفر به تبريز، در سخنراني خود در بازار تبريز فرمودند:
 اين تبريز، همان تبريزي است كه نخستين ضربه را بر پيكر شاه بعد از مردم قم وارد كرد و هنوز هم سرآمد مبارزان و مجاهدان است».
تحليلگراني كه روند انقلاب را دنبال مي كنند اذعان دارند؛ بيست و نهم بهمن ۵۶ يك نقطه آغازين مردمي براي انقلاب اسلامي در خارج از حوزه قم محسوب مي شد. پس از قيام مردم تبريز، سخنرانان و خطبا با بيان آتشين خود، ماجراي تبريز را با شرح و بسط در خور توجه، در همه شهرها پخش كردند و به يك معنا، نخستين الگوي مبارزاتي عرضه شد و با تداوم حماسه ها تا ۲۲ بهمن ۵۷، پيروزي انقلاب اسلامي را به ارمغان آورد.

یاد و خاطره اش گرامی باد آنروزها